Οι μύες, οι σύνδεσμοι και το δέρμα που βρίσκονται γύρω από τον κόλπο της γυναίκας σχηματίζουν ένα σύμπλεγμα και παίζουν έναν σύνθετο ρόλο στην στήριξη των οργάνων και των ιστών που βρίσκονται στην περιοχή της πυέλου (λεκάνης). Το σύμπλεγμα αυτό ονομάζεται πυελικό έδαφος. Στην περίπτωση που το πυελικό έδαφος χάσει την στηρικτική του ικανότητα, δημιουργείται μια χαλάρωση, η πρόπτωση. Η πρόπτωση συμβαίνει μέσα στον κόλπο και μπορεί να αφορά τη μήτρα, την ουροδόχο κύστη (κυστεοκήλη), το παχύ έντερο (ορθοκήλη) ή κάποιον συνδυασμό τους.
Υπολογίζεται ότι 30 – 40 % των γυναικών θα εμφανίσει πρόπτωση κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η πρόπτωση εμφανίζεται συνήθως μετά την εμμηνόπαυση, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και νωρίτερα, ενώ τα αίτιά της δεν είναι απολύτως γνωστά. Παρόλα αυτά η πρόπτωση αποδίδεται κυρίως στους εξής παράγοντες:
Τοκετός : ο φυσιολογικός τοκετός αποτελεί μια δοκιμασία για τους ιστούς, τους μύες και τους συνδέσμους του κόλπου, καθώς η κάθοδος του εμβρύου μέσα στον κόλπο διατείνει όλο το πυελικό έδαφος. Το αυξημένο βάρος του μωρού είναι επίσης ένας επιβαρυντικός παράγοντας.
Εμμηνόπαυση : τα οιστρογόνα συμβάλλουν σημαντικά στη σωστή λειτουργία και στηρικτική ικανότητα των μυών και συνδέσμων του πυελικού εδάφους. Μετά την εμμηνόπαυση, τα οιστρογόνα ελαττώνονται και μαζί με αυτά και η στηρικτική ικανότητα των μυών και συνδέσμων, που σταδιακά ατροφούν και χαλαρώνουν.
Παχυσαρκία : το αυξημένο βάρος πιέζει τους μύες του πυελικού εδάφους και υπονομεύει την στηρικτική λειτουργία τους σε βάθος χρόνου.
Άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση πρόπτωσης είναι:
Χρόνιος βήχας
Χρόνια δυσκοιλιότητα
Εργασία που περιλαμβάνει την ανύψωση βαριών αντικειμένων
Παθήσεις του συνδετικού ιστού (πχ. σύνδρομο Ehlers-Danlos)
Συμπτώματα πρόπτωσης
Στην πρόπτωση η μήτρα ή η ουροδόχος κύστη ή το παχύ έντερο ή ο συνδυασμός των παραπάνω ‘πέφτουν’ μέσα στον κόλπο, δημιουργώντας ένα αίσθημα δυσφορίας και ‘βάρους χαμηλά’ ή ένα αίσθημα ότι κάτι ‘προβάλλει μέσα στον κόλπο’. Άλλα πιθανά συμπτώματα είναι οσφυαλγία, δυσκολία στην ούρηση ή την αφόδευση ή τη σεξουαλική επαφή, συχνουρία και ακράτεια. Επιπλέον, όταν η πρόπτωση είναι έντονη, κάποιες γυναίκες αναγκάζονται να σπρώξουν με το δάκτυλο τον κόλπο προς τα μέσα προκειμένου να ουρήσουν ή να αφοδεύσουν.
Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να σημειωθεί ότι ο βαθμός της πρόπτωσης δεν είναι πάντα ανάλογος με την ένταση των συμπτωμάτων. Υπάρχουν γυναίκες που αισθάνονται δυσφορία με μικρού βαθμού πρόπτωση και άλλες που δεν ενοχλούνται, παρότι έχουν μεγαλύτερου βαθμού πρόπτωση. Αν αφεθεί χωρίς ιατρική παρέμβαση, η πρόπτωση μπορεί να γίνει μεγαλύτερη και τα όργανα που προβάλλουν μπορεί να πέσουν πιο χαμηλά και να φτάσουν να προβάλλουν ακόμα και έξω από την είσοδο του κόλπου.
Πολλές γυναίκες αναρωτιούνται αν χρειάζεται να κάνουν κάτι για την πρόπτωση του κόλπου.
Η αλήθεια είναι ότι η πρόπτωση του κόλπου δεν αποτελεί κατάσταση απειλητική για την ζωή και –με αυτήν την έννοια- δεν είναι υποχρεωτικό να αντιμετωπιστεί με κάποιον τρόπο. Η ίδια η γυναίκα πρέπει να εκτιμήσει πόσο την επηρεάζει η πρόπτωση στην καθημερινή της ζωή και πόσο ελαττώνεται η ποιότητα της ζωής της εξαιτίας της πρόπτωσης.
Είναι επίσης αλήθεια ότι η πρόπτωση δεν αποτελεί μια νόσο της εποχής μας, αλλά προϋπήρχε ανέκαθεν. Παρόλα αυτά οι γυναίκες παλαιότερα δεν απευθύνονταν στον γυναικολόγο είτε από φόβο είτε από ντροπή είτε γιατί θεωρούσαν την κατάσταση φυσιολογική ως αποτέλεσμα της ηλικίας. Στις μέρες μας η σύγχρονη γυναίκα είναι διαφορετική, ενδιαφέρεται περισσότερο για την ποιότητα της ζωής της και είναι διατεθειμένη να κάνει κάτι για να αντιμετωπίσει το πρόβλημά της.
Υπάρχουν διάφορες θεραπείες για την πρόπτωση του κόλπου και η κάθε μία έχει τις δικές της ενδείξεις.
1. Ασκήσεις του πυελικού εδάφους : Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να ενδυναμώσουν τους μύες του πυελικού εδάφους και να εμποδίσουν την περαιτέρω επιδείνωση της πρόπτωσης. Επίσης βοηθούν στα συμπτώματα της ακράτειας ούρων που καμιά φορά συνυπάρχουν με την πρόπτωση.
2. Πεσσοί : Ο πεσσός είναι μια πλαστική συσκευή που εισάγεται μέσα στον κόλπο και βοηθά στην στήριξη των τοιχωμάτων του. Υπάρχουν διάφοροι τύποι πεσσών, σε διάφορα σχήματα και μεγέθη. Η θεραπεία με πεσσούς ενδείκνυται σε γυναίκες που είτε δεν μπορούν να χειρουργηθούν λόγω προβλημάτων υγείας, είτε επιθυμούν μια προσωρινή λύση μέχρι να γίνει το χειρουργείο. Οι πεσσοί πρέπει να αλλάζονται κάθε 4-6 μήνες, ώστε να αποφεύγονται λοιμώξεις.
3. Χειρουργική θεραπεία : Ανάλογα με την αιτία της πρόπτωσης, προτιμάται και διαφορετική χειρουργική επέμβαση.
Για πρόπτωση της ουροδόχου κύστης ή του εντέρου το χειρουργείο γίνεται με την κολπική μέθοδο. Με μια απλή τομή στο άνω ή κάτω τοίχωμα του κόλπου, η ουροδόχος κύστη ή το ορθό επαναφέρονται στην σωστή τους θέση και οι γύρω ιστοί ενισχύονται με ράμματα.
Για πρόπτωση της μήτρας μπορεί να χρειαστεί η αφαίρεσή της (υστερεκτομή). Παρόλα αυτά σήμερα έχει αποδειχθεί ότι η χαλάρωση της μήτρας είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία της πρόπτωσης. Στις γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν την μήτρα τους υπάρχουν τεχνικές που ενισχύουν την στήριξή της και θεραπεύουν την πρόπτωση. Αν ενδείκνυται υστερεκτομή, αυτή μπορεί να γίνει με την κολπική, κοιλιακή ή λαπαροσκοπική μέθοδο.
Ανάλογα με τις ανάγκες της ασθενούς μπορεί να χρησιμοποιηθεί γενική νάρκωση ή ραχιαία αναισθησία. Ο χρόνος παραμονής στην κλινική εξαρτάται από την επέμβαση που έχει πραγματοποιηθεί και κυμαίνεται από 1-3 νύχτες. Η γυναίκα μπορεί να επιστρέψει σε ήπιες δραστηριότητες μετά από δύο εβδομάδες, ενώ για πλήρη αποκατάσταση και επιστροφή στην εργασία απαιτούνται έξι εβδομάδες. Όποιος τύπος χειρουργείου και αν πραγματοποιηθεί, είναι σημαντικό η γυναίκα να αποφεύγει σε βάθος χρόνου δραστηριότητες που επιβαρύνουν το πυελικό έδαφος (πχ. να σηκώνει πολύ βαριά αντικείμενα ή να σφίγγεται λόγω δυσκοιλιότητας), έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες επανεμφάνισης πρόπτωσης στο μέλλον.