Η ακράτεια – δηλαδή η ακούσια απώλεια ούρων – μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, αλλά συναντάται συχνότερα μετά την εμμηνόπαυση. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 400.000 γυναίκες στην Ελλάδα έχουν κάποιας μορφής ακράτεια. Στις γυναίκες άνω των 40 ετών η συχνότητα της ακράτειας αυξάνεται σημαντικά, καθώς 1 στις 5 γυναίκες έχουν το πρόβλημα.
Στην πραγματικότητα ο αριθμός των γυναικών με ακράτεια είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που εμφανίζεται, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές γυναίκες δεν αναφέρουν καν το πρόβλημά τους στον γυναικολόγο τους, εξαιτίας φόβου ή ντροπής. Έτσι, πάρα πολλές γυναίκες αναγκάζονται να χρησιμοποιούν κάποιου είδους προστασία, όπως πχ. ένα σερβιετάκι, ενώ συχνά αποφεύγουν δραστηριότητες που ξέρουν ότι θα προκαλέσουν ακράτεια και πολλές φορές ανησυχούν ότι αναδίδουν οσμή ούρων. Κάποιες γυναίκες έχουν την λανθασμένη εντύπωση ότι η ακράτεια είναι φυσιολογική και σχεδόν αναμενόμενη μετά από κάποια ηλικία, ενώ άλλες γυναίκες έχουν την εντύπωση ότι δεν υπάρχει θεραπεία για την ακράτεια.
Η πραγματικότητα είναι ότι καμιά γυναίκα δεν θα έπρεπε να αισθάνεται ότι αναγκαστικά θα υποφέρει λόγω ακράτειας ούρων.
Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων η ακράτεια μπορεί είτε να βελτιωθεί σημαντικά είτε να θεραπευθεί πλήρως.
Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες ακράτειας:
1. Ακράτεια τάσης
Παρατηρείται όταν οι μύες του πυελικού εδάφους έχουν χαλαρώσει και αδυνατούν να συγκρατήσουν την ουρήθρα κλειστή όταν ασκείται κάποια πίεση, με αποτέλεσμα τα ούρα να διαφεύγουν από την ουροδόχο κύστη. Έτσι, οποιαδήποτε αύξηση της πίεσης στην κύστη, όπως με το φτάρνισμα, τον βήχα, το γέλιο, το τρέξιμο ή το απλό περπάτημα, την σωματική άσκηση, τις κινήσεις του σώματος ή την σεξουαλική επαφή, μπορεί να προκαλέσει ακούσια απώλεια ούρων.
2. Ακράτεια επείγουσας ανάγκης (υπερδραστήρια ουροδόχος κύστη)
Είναι η δεύτερη πιο συχνή μορφή ακράτειας. Παρατηρείται όταν η γυναίκα αισθάνεται πολύ ξαφνικά και πολύ πιεστικά την ανάγκη για ούρηση, αλλά δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα εγκαίρως και της φεύγουν ούρα. Αυτό συμβαίνει επειδή η ουροδόχος κύστη συσπάται απότομα και ανεξέλεγκτα.
Τα συνηθέστερα συμπτώματα αυτού του είδους της ακράτειας είναι τα ακόλουθα:
Συχνουρία (περισσότερες από 8 φορές την ημέρα)
Έντονη έπειξη (ξαφνική και έντονη ανάγκη για ούρηση)
Απώλεια ούρων έπειτα από έντονη έπειξη
Νυκτουρία (νυχτερινό ξύπνημα για ούρηση περισσότερες από μία φορές)
3. Μεικτή ακράτεια ούρων
Σε γυναίκες με μεικτή ακράτεια παρατηρούνται μεικτά συμπτώματα (δηλαδή συμπτώματα από ακράτεια τάσης και από ακράτεια επείγουσας ανάγκης). Ανάλογα με την περίπτωση, κάποιος από τους 2 τύπους της ακράτειας μπορεί να αποτελεί το κύριο πρόβλημα, οπότε και η θεραπεία καθορίζεται ανάλογα.
Η διάγνωση της ακράτειας ούρων γίνεται από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο γυναικολόγο και ξεκινάει με τη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού. Κατά τη λήψη του ιστορικού, θα ερωτηθείτε για τα υγρά που πίνετε, την ποσότητα και το είδος (ιδιαίτερα υγρά που περιέχουν καφεΐνη, όπως καφές, τσάι και κόκα κόλα) και την συχνότητα που ουρείτε. Μπορεί να χρειαστεί να συμπληρώσετε ένα ημερολόγιο με τις ακριβείς ώρες της ούρησης, τις ποσότητες των υγρών που καταναλώνετε και τις ποσότητες των ούρων που παράγετε. Κατά την πρώτη επίσκεψη γίνεται επίσης λεπτομερής κλινική εξέταση για έλεγχο της ανατομίας, της ποιότητας των ιστών και των μυών του πυελικού εδάφους, της ποιότητας στήριξης της ουρήθρας, αλλά και για πρόπτωση και ακράτεια τάσης. Επίσης χρειάζεται να γίνει μικροσκοπική ανάλυση και καλλιέργεια ούρων για τη διάγνωση τυχόν ουρολοίμωξης. Ανάλογα με τα συμπτώματα, μπορεί να χρειάζεται μια εξειδικευμένη εξέταση της συμπεριφοράς της ουροδόχου κύστης που ονομάζεται ουροδυναμικός έλεγχος.
Ο ουροδυναμικός έλεγχος είναι εντελώς ανώδυνος και δεν απαιτεί καθόλου αναισθησία. Κατά την εξέταση, η ουροδόχος κύστη γεμίζει με αποστειρωμένο υγρό και δύο μικροί πλαστικοί καθετήρες εισάγονται ο ένας στην είσοδο της ουρήθρας και ο άλλος στην είσοδο του κόλπου ή του πρωκτού. Οι μικροί αυτοί καθετήρες μετρούν τις πιέσεις της κύστης και των μυών του πυελικού εδάφους. Η διαδικασία διαρκεί 15 λεπτά και κατά την διάρκειά της ζητείται από την ασθενή να βήξει ή να σταθεί όρθια σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ο συνδυασμός του ουροδυναμικού ελέγχου με το ιστορικό και την κλινική εξέταση θα οδηγήσει στη σωστή διάγνωση του προβλήματος και στην ορθότερη στρατηγική αντιμετώπισης που θα ακολουθηθεί.
Η θεραπεία της ακράτειας είναι εξατομικευμένη, ανάλογα με την ασθενή και την περίπτωση. Δεν είναι όλες οι γυναίκες ίδιες, ούτε έχουν τα ίδια συμπτώματα ή τις ίδιες ανάγκες. Γι’ αυτό και μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές θεραπείες σε γυναίκες που επιφανειακά έχουν παρόμοιο πρόβλημα.
Η θεραπεία διακρίνεται σε συντηρητική, φαρμακευτική και χειρουργική.
Η συντηρητική θεραπεία σχετίζεται με αλλαγές στον τρόπο ζωής. Έχει αποδειχθεί ότι η παχυσαρκία σχετίζεται με την ακράτεια, επομένως η απώλεια βάρους σε γυναίκες με παραπανίσια κιλά μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα. Η ελάττωση της κατανάλωσης καφεΐνης και αλκοόλ μπορεί επίσης να βελτιώσει τα συμπτώματα συχνουρίας και ακράτειας επείγουσας ανάγκης. Μία σημαντική συμβουλή που μπορεί επίσης να δοθεί σε μια γυναίκα με προβλήματα ακράτειας ούρων (ανεξαρτήτως αιτιολογίας) είναι να κάνει ασκήσεις του πυελικού εδάφους. Οι ασκήσεις αυτές (ονομάζονται και ασκήσεις Kegel) ενδυναμώνουν την ισχύ των μυών του πυελικού εδάφους και βελτιώνουν τα συμπτώματα της ακράτειας. Ο γιατρός σας θα σας δώσει συγκεκριμένες γραπτές οδηγίες για τη σωστή εκτέλεση των ασκήσεων αυτών.
Η φαρμακευτική θεραπεία ξεκινάει με τη θεραπεία της ατροφικής κολπίτιδας. Η ατροφία του κόλπου μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της ακράτειας και οφείλεται στην έλλειψη οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση. Τα συμπτώματα της ατροφικής κολπίτιδας συνήθως περιλαμβάνουν φαγούρα, αίσθημα καύσου και καμιά φορά συχνή ανάγκη για ούρηση. Η θεραπεία με τοπικά οιστρογόνα για 3-6 μήνες συχνά βελτιώνει σημαντικά τα συμπτώματα της ακράτειας. Τα αντιχολινεργικά φάρμακα είναι μια άλλη κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως για την αντιμετώπιση της ακράτειας από επείγουσα ανάγκη. Τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν τις απρόκλητες συσπάσεις της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης που προκαλούν απώλεια ούρων. Επίσης βοηθούν σημαντικά στα συμπτώματα της συχνουρίας και της νυχτερινής ούρησης. Υπάρχουν αρκετά διαφορετικά φάρμακα αυτής της κατηγορίας που αρχίζουν να ενεργούν μέσα σε λίγες εβδομάδες από τη λήψη τους.
Η χειρουργική θεραπεία είναι αποτελεσματική μόνο για την αντιμετώπιση της ακράτειας από τάση και πραγματοποιείται συνήθως με την ταινία ελεύθερης τάσης (TVT – Tension-free Vaginal Tape). Η ταινία αυτή υποστηρίζει την ουρήθρα , ώστε αυτή να μπορεί να συγκρατήσει τα ούρα στην κύστη όταν η πίεση αυξάνεται (όπως με το φτάρνισμα, το βήχα, τη γυμναστική κλπ.). Η τεχνική αυτή υπάρχει από το 1996 και έχει εφαρμοστεί σε εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες σε όλο τον κόσμο με αποτελεσματικότητα περίπου 90%, δηλαδή εννέα στις δέκα γυναίκες με ακράτεια τάσης είτε βλέπουν μεγάλη βελτίωση των συμπτωμάτων τους είτε θεραπεύονται πλήρως. Η όλη επέμβαση διενεργείται με ραχιαία ή γενική αναισθησία και διαρκεί περίπου 30 λεπτά. Μετά το τέλος του χειρουργείου, η γυναίκα έχει μόνο δύο τομές (μικρότερες του ενός εκατοστού η καθεμία) στο εφήβαιο. Μπορεί να περπατήσει αμέσως μόλις περάσει η επίδραση της αναισθησίας και μπορεί να φύγει από την κλινική την επόμενη μέρα. Η ταινία δρα αμέσως και η γυναίκα μπορεί να ξεκινήσει ήπιες δραστηριότητες σε μία ημέρα, με πλήρη επιστροφή σε καθημερινή δραστηριότητα σε δύο εβδομάδες.
Μια άλλη επιλογή για τη χειρουργική θεραπεία της ακράτειας από τάση είναι η ένεση μικρής ποσότητας ειδικών ουσιών (πχ. κολλαγόνο) στο τοίχωμα της ουρήθρας, οι οποίες την ενισχύουν και μειώνουν την πιθανότητα ακούσιας απώλειας ούρων. Η πιθανότητα επιτυχίας της τεχνικής αυτής είναι περίπου 50-60% και αρκετές φορές η επέμβαση χρειάζεται να επαναληφθεί μετά από 6-18 μήνες.