ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ

Η αντισύλληψη είναι η τεχνική που εφαρμόζεται για την πρόληψη μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Οι αντισυλληπτικές μέθοδοι διακρίνονται σε φυσικές και τεχνητές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αποφυγή μιας ανεπιθύμητες εγκυμοσύνης .

Οι φυσικές μέθοδοι αντισύλληψης είναι:
 Μέθοδος ρυθμού
Αποφυγή των σεξουαλικών επαφών κατά τις γόνιμες μέρες της γυναίκας

 Διακεκομένη συνουσία
Απόσυρση του πέους από τον κόλπο πριν την εκσπερμάτιση

 Θηλασμός
Εφόσον η μητέρα θηλάζει ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ το μωρό της

Αξίζει να τονιστεί ότι οι φυσικές μέθοδοι δεν θεωρούνται πολύ ασφαλείς και η πιθανότητα εγκυμοσύνης είναι σχετικά υψηλή.

Οι τεχνητές μέθοδοι αντισύλληψης είναι:
 Ανδρικό προφυλακτικό

 Αντισυλληπτικά χάπια

 Ενδομήτριο σπείραμα (σπιράλ)

 Επείγουσα αντισύλληψη (το χάπι της επόμενης μέρας)

 Στειροποίηση (γυναικεία και ανδρική)

Οι τεχνητές μέθοδοι είναι σαφώς πιο ασφαλείς και με πολύ υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας από τις φυσικές μεθόδους. Η καταλληλότητα για την κάθε μέθοδο διαφέρει από άτομο σε άτομο και πρέπει να συζητηθεί με τον γυναικολόγο.

Παρακάτω παρατίθεται ένας πίνακας με τα ποσοστά αποτυχίας των διαφόρων αντισυλληπτικών μεθόδων σε ένα έτος χρήσης:
 Αντισυλληπτικό χάπι: 0.2% – 3%
 Ενδομήτριο σπείραμα (‘σπιράλ’) MIRENA: 0.1% – 0.2%
 Ενδομήτριο σπείραμα (‘σπιράλ’) κλασικό: 0.2% – 2%
 Προφυλακτικό: 2% – 15%
 Διακεκομένη συνουσία (απόσυρση): 6% – 17%
 Αποφυγή συνουσίας τις γόνιμες ημέρες: 2% – 25%
 Κλιπ στις σάλπιγγες (γυναικεία στειροποίηση): 0% – 0.5%

Για γυναίκες που ενδιαφέρονται να έχουν μέγιστη προστασία από μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, μπορεί να γίνει συνδυασμός κάποιων μεθόδων π.χ. αντισυλληπτικό χάπι και προφυλακτικό, όπως γίνεται στην Ολλανδία (double Dutch method).

Αν μια γυναίκα νεαρής ηλικίας δε χρησιμοποιεί καμία αντισύλληψη και έχει τακτικά σεξουαλικές επαφές, η πιθανότητα εγκυμοσύνης σε ένα έτος είναι 80-90%. Για μια γυναίκα 40 ετών, η αντίστοιχη πιθανότητα είναι 40-50%.

Το αντισυλληπτικό χάπι

Το αντισυλληπτικό χάπι αποτελεί μια πολύ καλή μέθοδο αντισύλληψης για γυναίκες που είναι ανεξάρτητες και θέλουν να έχουν τον έλεγχο της γονιμότητάς τους. Υπάρχουν αρκετοί αρνητικοί μύθοι για το αντισυλληπτικό χάπι (όπως ότι προκαλεί αύξηση του βάρους της γυναίκας). Πέρα από την αντισύλληψη, το χάπι έχει και άλλα πλεονεκτήματα:

 Ρυθμίζει τον καταμήνιο κύκλο ανάλογα με τις ανάγκες της γυναίκας και βοηθά σε περιπτώσεις διαταραχών του κύκλου
 Μειώνει τη ροή του αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου σε γυναίκες με έντονη αιμορραγία
 Μειώνει τους πόνους της περιόδου
 Ελαττώνει την εμφάνιση κύστεων στις ωοθήκες
 Ελαττώνει τα συμπτώματα από τα ινομυώματα
 Μειώνει την ακμή και την υπερτρίχωση σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
 Ελαττώνει την συχνότητα εμφάνισης φλεγμονώδους νόσου της πυέλου
 Ελαττώνει τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο των ωοθηκών κατά 50%. Η ευεργετική αυτή δράση διαρκεί για τουλάχιστον 10 χρόνια μετά την διακοπή λήψης των αντισυλληπτικών χαπιών
 Ελαττώνει τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του ενδομητρίου κατά 50%. Η ευεργετική αυτή δράση διαρκεί για τουλάχιστον 10 χρόνια μετά την διακοπή λήψης των αντισυλληπτικών χαπιών
 Ελαττώνει τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του εντέρου

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι τα οφέλη από τη χρήση του αντισυλληπτικού χαπιού –πέρα από την αντισύλληψη- είναι πολύ σημαντικά. Παρόλα αυτά, στην Ελλάδα η χρήση του είναι πολύ χαμηλότερη από άλλες αναπτυγμένες χώρες, λόγω κυρίως άγνοιας για τα οφέλη του, αλλά και υπερεκτίμησης των πιθανών παρενεργειών του.

Αφού τονιστεί ότι ΚΑΝΕΝΑ φάρμακο δεν είναι ελεύθερο πιθανών παρενεργειών, ας δούμε αναλυτικά τα κύρια πιθανά προβλήματα που σχετίζονται με το αντισυλληπτικό χάπι:

 Αυξάνει τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κατά 10% για γυναίκες που παίρνουν το χάπι για 5 χρόνια και 60% όταν παίρνουν το χάπι για 5-10 χρόνια. Ο αυξημένος κίνδυνος μειώνεται σταδιακά μετά τη διακοπή του χαπιού μέχρι που εξαφανίζεται (δηλαδή ο κίνδυνος για καρκίνο του τραχήλου ‘πέφτει’ στα φυσιολογικά επίπεδα) 10 χρόνια μετά τη διακοπή.

Έχει αποδειχθεί ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του τραχήλου περισσότερο από το αντισυλληπτικό χάπι. Δηλαδή μια γυναίκα που καπνίζει και δεν παίρνει το χάπι έχει μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του τραχήλου από μια γυναίκα που παίρνει το χάπι, αλλά δεν καπνίζει. Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι εύκολα διαγνώσιμος με το τεστ ΠΑΠ και μπορεί να θεραπευθεί πλήρως. Με τη χρήση επιπλέον του σχετικού εμβολίου, ο καρκίνος του τραχήλου μπορεί να προληφθεί περαιτέρω.

Συνολικά, ο κίνδυνος όλων των μορφών καρκίνου μετά τη χρήση του αντισυλληπτικού χαπιού είτε δεν μεταβάλλεται (σύμφωνα με κάποιες μελέτες) είτε μειώνεται κατά 10% περίπου (σύμφωνα με άλλες μελέτες)

 Αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβου στις φλέβες. Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση ή η πνευμονική εμβολή είναι σπάνιες παθολογικές καταστάσεις που έχουν πολύ λίγες πιθανότητες να συμβούν σε μια νέα γυναίκα. Οι πιθανότητες αυτές αυξάνονται λίγο με τη χρήση του χαπιού, αλλά αυξάνονται ακόμα περισσότερο στην εγκυμοσύνη, την οποία ακριβώς το χάπι προσπαθεί να προλάβει.
Αξίζει να τονιστεί ότι ο ελαφρά αυξημένος κίνδυνος σχηματισμού θρόμβου στις φλέβες πρακτικά εξαφανίζεται μετά τους πρώτους 6 μήνες λήψης του χαπιού.
Για να δοθεί ένα μέτρο σύγκρισης, το κάπνισμα πάνω από 20 τσιγάρων την ημέρα διπλασιάζει τον κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης.

Παρακάτω παρατίθενται αναλυτικά οι πιθανότητες εμφάνισης θρόμβωσης σε γυναίκες που δεν παίρνουν το χάπι, σε γυναίκες που παίρνουν το χάπι και σε γυναίκες που είναι ήδη έγκυες ή έχουν μόλις γεννήσει.

Σε νέες γυναίκες που δεν παίρνουν αντισυλληπτικά, η συχνότητα εμφάνισης θρόμβωσης είναι περίπου 5 στις 100.000 το χρόνο
Σε νέες γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά, η συχνότητα εμφάνισης θρόμβωσης είναι περίπου 10 στις 100.000 το χρόνο
Σε νέες γυναίκες που είναι έγκυες (σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης), η συχνότητα εμφάνισης θρόμβωσης είναι περίπου 30 στις 100.000 το χρόνο.
Σε νέες γυναίκες που έχουν μόλις γεννήσει, η συχνότητα εμφάνισης θρόμβου είναι περίπου 300 στις 100.000 το χρόνο

Επομένως: Η εμφάνιση θρόμβωσης είναι ένα σπάνιο γεγονός (παρόμοια με την πιθανότητα αεροπορικού ατυχήματος), το δε αντισυλληπτικό χάπι σχετίζεται με μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης θρόμβωσης σε σχέση με μια εγκυμοσύνη.

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι το αντισυλληπτικό χάπι είναι σε γενικές γραμμές ασφαλές. Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικές κατηγορίες γυναικών στις οποίες δε συστήνεται λόγω συγκεκριμένων αντενδείξεων σύμφωνα με τις οδηγίες UKMEC 2009 στη Μεγάλη Βρετανία.

Οι κυριότερες αντενδείξεις παρατίθενται παρακάτω:
 Iστορικό φλεβικής θρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής
 Οικογενειακό ιστορικό φλεβικής θρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής σε συγγενή 1ου βαθμού <45 ετών (απόλυτη αντένδειξη)
 Οικογενειακό ιστορικό φλεβικής θρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής σε συγγενή 1ου βαθμού >45 ετών (σχετική αντένδειξη)
 Δείκτης μάζας σώματος ΒΜΙ > 35 (απόλυτη αντένδειξη)
 Δείκτης μάζας σώματος ΒΜΙ 30-34 (σχετική αντένδειξη)
 4 εβδομάδες πριν και 4 μετά από μεγάλο χειρουργείο
 Ακινησία (π.χ. λόγω παράλυσης)
 Ημικρανίες ΜΕ νευρολογική συνδρομή (απόλυτη αντένδειξη)
 Ημικρανίες ΧΩΡΙΣ νευρολογική συνδρομή (σχετική αντένδειξη)
 Διαβήτης τύπου Ι ή ΙΙ με νευροπάθεια, οφθαλμοπάθεια, νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια (απόλυτη αντένδειξη)
 Διαβήτης τύπου Ι ή ΙΙ χωρίς επιπλοκές (σχετική αντένδειξη)
 Ρευματοπάθεια (ιδιαίτερα με παρουσία αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων)
 Λήψη αντιεπιληπτικών φαρμάκων
 Ενεργή ηπατική νόσος ή ηπατίτιδα
 Για 4 εβδομάδες μετά από τοκετό σε γυναίκα που ΔΕΝ θηλάζει και για 6 μήνες μετά από τοκετό σε γυναίκα που θήλασε
 Ιστορικό στεφανιαίας νόσου ή καρδιαγγειακού επεισοδίου
 Υπέρταση
 Υπερλιπιδαιμία
 Ηλικία > 35 έτη και κάπνισμα
 Ανωμαλία πηκτικού μηχανισμού αίματος ή θρομβοφιλία
 Ιστορικό οιστρογονοεξαρτώμενου καρκίνου (π.χ. του μαστού) ή φορείς γονιδιακών μεταλλάξεων για καρκίνο (π.χ. BRCA1, BRCA2)
 Χοληδοχολιθίαση με συμπτώματα
 Ιστορικό χολόστασης ή χολόστασης στην εγκυμοσύνη
 Όγκοι του ήπατος
 Αλλεργία στα συστατικά του αντισυλληπτικού χαπιού

Τα αντισυλληπτικά καλό είναι να ξεκινάνε την 1η ημέρα της περιόδου. Μια γυναίκα μπορεί να τα ξεκινήσει και αργότερα, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιήσει επιπλέον προφυλακτικά για τον κύκλο αυτό.
Σε περίπτωση που μια γυναίκα ξεχάσει να πάρει 1 χάπι, θα πρέπει να το πάρει αμέσως μόλις το θυμηθεί και να επικοινωνήσει με τον γιατρό της για περαιτέρω συμβουλές. Αν κάνει εμετό 3 ώρες αφού έχει πάρει το χάπι, η γυναίκα μπορεί να θεωρήσει ότι το χάπι έχει απορροφηθεί κανονικά και δεν θα πρέπει να ανησυχεί για την σωστή απορρόφησή του.

Tο ‘σπιράλ’
Το ενδομήτριο σπείραμα ή ‘σπιράλ’, είναι μια συσκευή από εύκαμπτο υλικό και έχει μήκος 2-4 εκατοστά. Εισάγεται διαμέσου του τραχήλου και τοποθετείται εντός της κοιλότητας της μήτρας, όπου μπορεί να παραμείνει για 2-5 χρόνια, ανάλογα με το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο. Το σπιράλ προσφέρει υψηλά ποσοστά επιτυχίας στην αντισύλληψη. Υπάρχουν πολλοί τύποι σπιράλ, που διαφέρουν σε σχήμα, μέγεθος ακόμα και στη σύσταση του υλικού τους (πλαστικό, μεταλλικό, μείγμα των δύο αυτών υλικών καθώς και το νεότερο είδος που είναι εμπλουτισμένο με προγεστερόνη-MIRENA).
Το MIRENA έχει πολύ καλή αντισυλληπτική δράση, αλλά και ελαττώνει σημαντικά τη ροή του αίματος κατά την περίοδο και τους πόνους της περιόδου. Επίσης, υπάρχουν κάποιες μελέτες που υποστηρίζουν πως το MIRENA ελαττώνει τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης. Πολλές γυναίκες διαπιστώνουν σταγονοειδή αιμορραγία για μερικούς μήνες μετά την τοποθέτηση του MIRENA, κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό και σταματάει μετά από μικρό χρονικό διάστημα. Επίσης, σε κάποιες γυναίκες η περίοδος παύει να εμφανίζεται 6-12 μήνες μετά την τοποθέτηση του MIRENA.

Ο τύπος του σπιράλ που ταιριάζει σε κάθε γυναίκα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η ηλικία, το μέγεθος της μήτρας, ο αριθμός τοκετών της γυναίκας, αλλά και ο τρόπος που έχει τυχόν γεννήσει η γυναίκα (φυσιολογικός τοκετός ή καισαρική τομή).

Η τοποθέτηση του σπιράλ συνιστάται να γίνεται προς το τέλος της περιόδου, επειδή τότε ο τράχηλος είναι μαλακός, εύκαμπτος και με μικρή διαστολή. Έτσι η εισαγωγή του στη μήτρα είναι ευκολότερη. Κάποιες φορές, γίνεται επίσης και χρήση ειδικών χαπιών για την ευκολότερη εισαγωγή του σπιράλ.

Το σπιράλ μπορεί επίσης να τοποθετηθεί ως μέθοδος επείγουσας αντισύλληψης.

Η επείγουσα αντισύλληψη
Επείγουσα αντισύλληψη είναι μια μέθοδος πρόληψης μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Αυτό γίνεται κλασικά μέσω της λήψης ορμονικού σκευάσματος άμεσα, μετά από μια σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη. Το χάπι έχει χρονικό περιθώριο λήψης μέχρι και 120 ώρες από την σεξουαλική επαφή.

Παρόλα αυτά, πρέπει να λαμβάνεται από τη γυναίκα το συντομότερο δυνατόν, καθώς η αποτελεσματικότητά του εξαρτάται από το πόσο σύντομα θα ληφθεί μετά την επαφή. Εάν ληφθεί τις πρώτες 24 ώρες μετά την συνουσία, η αποτελεσματικότητα είναι 95%. Μεταξύ 24-48 ωρών η αποτελεσματικότητα είναι 85%, μεταξύ 48-72 ωρών είναι 58% και μεταξύ 72-120 ωρών ακόμα μικρότερη. 

Η επόμενη περίοδος έρχεται συνήθως όταν η γυναίκα την περιμένει φυσιολογικά. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως αυτή η μέθοδος δεν πρέπει να αντικαταστήσει τις μόνιμες μεθόδους αντισύλληψης και η συχνή χρήση μπορεί να προκαλέσει ορμονικές διαταραχές και ανωμαλίες του κύκλου. 

Ένα καινούριο χάπι επείγουσας αντισύλληψης (ELLAONE) υπόσχεται καλύτερη αποτελεσματικότητα από το κλασικό χάπι της επόμενης μέρας και σήμερα συνιστάται να χρησιμοποιείται αυτό. 

Μία άλλη μέθοδος επείγουσας αντισύλληψης είναι η τοποθέτηση σπιράλ (όχι όμως του MIRENA)